Totoro, Kiki ve Zelda Boşluk Duygusuna Karşı: Merak, Yaratıcılık ve Anlam İlişkisi

Sosyal medyada Kayıp Rıhtım’ın bir gönderisi önüme düşüveriyor: “Yeni bir araştırmaya göre Studio Ghibli filmleri izlemek ruh sağlığını iyileştiriyor.” Hemen Kayıp Rıhtım’ın web sitesini ziyaret edip detaylara bakıyorum ve makalenin tam metnine ulaşıyorum.

Çalışma 530 yüksek lisans öğrencisiyle yapılmış. Araştırma sorusu şöyle: Açık dünya oyunları (örneğin The Legend of Zelda: Breath of the Wild) oynamak ve Studio Ghibli filmlerinin (örneğin Komşum Totoro ve Küçük Cadı Kiki) uyandırdığı nostalji, günümüz gençlerinin keşif, sakinlik, ustalık ve beceri, amaç ve anlam duygularını ve nihayetinde genel yaşam mutluluklarını ne şekilde etkilemektedir?"

Annisa Arigayota ve arkadaşları tarafından yapılan bu çalışmada, bu iki medya türüyle etkileşimin insanların keşfetme, sakinlik, beceri ve ustalık, amaç ve anlam duygularını artırarak mutluluklarına olumlu katkı sağladığı bulunmuş.

Araştırmada adı geçen Totoro ve Kiki’yi yakından tanırım. Her ikisini de beş kereden fazla izlemişimdir. Ama bu Zelda da kim? Açık dünya oyunu ne demek? Video oyunları dünyasına o kadar uzağım ki, içlerinden en son Mario ile tanışmış olabilirim. (Ejderhayla savaşıp turuncu saçlı prensesi birlikte az kurtarmadık.)

Hemen Chat GPT’yi açıyorum. Açık dünya oyunu ne demek? Zelda kim? Hikâye ne?

Sonra Gemini’a müracaat ediyorum. Makalenin tam metnini Türkçe’ye çevirttirip baştan sona okuyorum.

Edindiğim tüm bilgiler de bu yazının konusunu oluşturuyor.

Dünyanın en ünlü psikoterapistlerinden biri olan Rollo May, Kendini Arayan İnsan kitabında şöyle diyor: Klinik çalışmalarımın yanı sıra psikoloji ve psikiyatri alanındaki meslektaşlarımın deneyimlerine dayanarak yirminci yüzyılın ortasında insanların en büyük sorununun boşluk duygusu olduğunu belirtmem size şaşırtıcı gelebilir. (Kitap 1953 yılında yazılmış.) Bunu söylerken insanların yalnızca ne istediklerini bilmemelerini değil, ne hissettiklerine dair de hiçbir fikirleri olmayışını da kastediyorum. Özerklikten bahsettiklerinde veya karar verememekten yakındıklarında tüm bu sorunların altında, kendi arzuları ya da istekleriyle ilgili kesin görüşlere sahip olmayışlarının yattığı görülüyor. Böylelikle anlamsızlık ve boşluk gibi acı verici duygularla sağa sola yalpalayıp durdukları hissine kapılıyorlar.

Tanıdık geldi mi? Bana, çok tanıdık geldi. Çünkü bu üzerine çok düşündüğüm bir mesele. Okuduğum bu paragraf hemen aklıma Camus’yü ve onun “saçma (absürd)” kavramını getiriyor. Bir keresinde şöyle demiş: İnsan kendisine mana vermeye çalışan tek mahlûktur. 

Camus ve ahlak felsefesi de başka bir yazının konusu olsun, şimdilik onu burada bırakıyorum ve asıl meseleye dönüyorum. Yani bu boşluk meselesine ve boşluğa çare olarak merak, yaratıcılık ve anlam ilişkisine.

“Zekâ değil, hayal gücü bizi insan yaptı.”  En sevdiğim yazarlardan Terry Pratchett’ın sözü. Sanırım merak, hayal gücü ve yaratıcılığımızın hayatımızı anlamlı bulmakla doğrudan bir ilişkisi var. Rollo May’in Yaratma Cesareti de başucu kitaplarımdan biri. Kitapta May, yaratıcılığın yalnızca sanatçılara özgü bir şey olmadığını, yaşamın her alanında var olan ve insanın varoluşuna anlam katan temel bir güç olduğunu ileri sürer. İnsan ancak yaratma cesareti gösterdiğinde tam anlamıyla “var” olur. Yaratmak, kişinin hem kendisini aşması hem de dünyaya katkıda bulunmasıdır.

Şimdi Rollo May’i, Terry Pratchett’ı ve Albert Camus’yü araştırma sonuçlarına bağlıyorum.

·        Küçük Sürprizlerin Peşinde: The Legend of Zelda'daki küçük sürprizler ve Studio Ghibli filmlerindeki günlük hayata dair küçük harikalar, oyuncuyu ve izleyiciyi merak duygusunu yeniden keşfetmeye teşvik ediyor.

Bu durum, Rollo May'in bahsettiği boşluk hissinin panzehiri olabilir mi? Bir şeyin ne olduğunu merak etmek, yeni bir yere gitmek veya basit bir anın içindeki güzelliği fark etmek, bizi edilgen bir boşluktan kurtarıp aktif bir keşif sürecine sokabilir.

Şimdi düşünelim, en son ne zaman bu türden bir merak hissetmiştik?

·        Yaratıcı Problem Çözme: Oyunun zorlukları aşmak için birden fazla yol sunması, yaratıcılığın sadece sanatla sınırlı olmadığını, hayatta karşılaştığımız sorunlara bulduğumuz özgün çözümlerle de kendini gösterdiğine işaret ediyor. Bu esneklik, doğrusal bir yol haritasına sıkışıp kalmaktan kaynaklanan hayal kırıklığını önleyip bireye kendi kararlarının ve yaratıcılığının bir anlamı olduğunu hissettirir mi?

Şimdi düşünelim, en son ne zaman yaratıcı bir çözüm geliştirip tatminkâr şekilde gülümsemiştik?

·        Hatalardan Ders Almak: Hem oyun hem de filmler, hataları bir aksilik yerine bir gelişim fırsatı olarak sunuyor. Bu anlayış, boşluk hissinin getirdiği umutsuzluk ve anlamsızlık döngüsünü kırar mı? Her hata, öğrenme ve ilerleme için bir basamak haline gelirse, belki de hayata karşı daha esnek ve dirençli bir duruş sergilememiz mümkün olabilir.

Şimdi düşünelim, en son ne zaman hata yaptığımızda kendimizi suçlamak yerine bunu bir gelişim fırsatı olarak çerçeveledik?

·        İlişkiler ve Nezaket: Studio Ghibli'nin karakterleri ve dünyaları, nezaketi ve bağlantı kurmayı ön plana çıkarır. Bu, anlamsızlık hissinin kökenindeki yalnızlık ve izolasyon duygusuna bir çare sunar. Başkalarıyla kurulan anlamlı ilişkiler, kendi varoluşumuzun sadece bireysel bir deneyim değil, aynı zamanda kolektif bir ağın parçası olduğunu anlamamızı sağlar. Rollo May'in de belirttiği gibi, yaratıcılık sadece kendimizi aşmak değil, aynı zamanda dünyaya katkıda bulunmaktır. Bu katkı, bir başkasına karşı gösterilen nezaketle bile gerçekleşebilir.

Şimdi düşünelim, en son ne zaman derin bir sohbeti paylaştığımız biriyle başka türden bir yakınlık hissettik? Diğerleriyle ilişkimizde nezaketin rolü ne?

Düşündük mü? Şimdi yine düşünelim. Yanıtlarımızı gözden geçirelim. Bunları hayatımıza nasıl daha fazla dahil edebileceğimiz üzerine kafa yoralım. Eyleme geçelim ve yaşamımıza olan etkilerini gözlemleyelim!

Alıntı ve Atıf Yapılan Kaynaklar:

Arigayota, A., Duffek, B., Hou, C., & Eisingerich, A. B. (2024). Effects of The Legend of Zelda: Breath of the Wild and Studio Ghibli Films on Young People’s Sense of Exploration, Calm, Mastery and Skill, Purpose and Meaning, and Overall Happiness in Life: Exploratory Randomized Controlled Study. JMIR Serious Games, 12(1), e12357126. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12357126/

Rollo May (2024). Kendini Arayan İnsan. Okuyanus Yayınevi

Rollo May (2022). Yaratma Cesareti. Metis Yayınları